Καρλόβασι
Καρλόβασι: Τρεις οικισμοί που έγιναν ένας
Μία πόλη ή μήπως πολλοί οικισμοί που με το πέρασμα του χρόνου έγιναν ένας; Το Καρλόβασι, μια από τις μεγαλύτερες σε έκταση πόλεις στο Αιγαίο -αλλά και από τις πιο αραιοκατοικημένες- έχει μια ιδιομορφία: πρόκειται ουσιαστικά για τρεις διαφορετικούς οικισμούς, που κάποτε ήταν ανεξάρτητοι μεταξύ τους, και που σιγά σιγά, έφτασαν να ενωθούν και πλέον να θεωρούνται -και να είναι- μία πόλη.
Το Παλιό, το Μεσαίο και το Νέο Καρλόβασι, καθώς και το Λιμάνι και ο Ορμος Καρλοβάσου, αποτελούν μια παγκόσμια πρωτοτυπία που θα ανάγκαζε ακόμα και τον ίδιο τον Πυθαγόρα να βάλει τα δυνατά του για να βγάλει άκρη! Αστειευόμαστε, βέβαια, η ουσία, ωστόσο, είναι πως το Καρλόβασι, η δεύτερη μεγαλύτερη πόλη στη Σάμο, έχει πέντε πρόσωπα, το κάθε ένα με το δικό του ιδιαίτερο χρώμα και ύφος. Απέχοντας 32 περίπου χλμ. από την πρωτεύουσα Βαθύ είναι το πρώτο σαμιώτικο λιμάνι που πιάνει το πλοίο από τον Πειραιά, έδρα πανεπιστημιακής σχολής και εν γένει μια σύγχρονη πόλη που ξέρει να προσφέρει πολλά στον κάτοικο αλλά και τον επισκέπτη.
Το παλαιότερο κομμάτι του Καρλοβάσου είναι ασφαλώς το Παλιό Καρλόβασι, χτισμένο περιμετρικά, σχεδόν, του λόφου της Αγίας Τριάδας, και κατοικείται συνεχώς από τον 16ο αι. περίπου. Το πράσινο, που κυριαρχεί παντού πάνω στη Σάμο, είναι και εδώ έντονο και συναγωνίζεται σε ένταση το γαλάζιο του ουρανού, ενώ και οι άφθονες κεραμιδωτές στέγες δημιουργούν όμορφες εικόνες που γοητεύουν το μάτι.
Η επέκταση του Καρλοβάσου έγινε, όπως ήταν φυσικό, προς τη μεριά της θάλασσας και οι κάτοικοί του έχτισαν κατά τον 17ο αι. τον οικισμό του Μεσαίου Καρλοβάσου και λίγο αργότερα το Νέο Καρλόβασι, στην ανατολική όχθη του Μεγάλου Ρέματος. Πιο πρόσφατοι είναι οι οικισμοί του Λιμανιού, που ξεκίνησε να αναπτύσσεται στα τέλη του 19ου αι. και πλέον σύγχρονος είναι ο Ορμος. Σήμερα, το Καρλόβασι θεωρείται ενιαία πόλη και χάρη σ' αυτή την ιστορική και γεωγραφική ιδιομορφία είναι από τους πιο ενδιαφέροντες προορισμούς στη Σάμο.
Καρδιά της πόλης είναι το Νέο Καρλόβασι, με το εμπορικό κέντρο και τα πολλά καταστήματα, αλλά και την έδρα της Μαθηματικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αιγαίου. Η πλατεία του δημαρχείου αποτελεί σημείο συνάντησης ντόπιων και περαστικών και σίγουρα θα περάσετε εδώ αρκετές ώρες, χαλαρώνοντας στις καφετέριες και τα μπαρ της και απολαμβάνοντας τη βόλτα σας στον πεζόδρομο.
Στο Νέο θα δείτε και κάποια ιστορικά όσο και εντυπωσιακά κτίρια όπως το Ηγεμονικό Μέγαρο, την Εμπορική Σχολή και τη Χατζηγιάννειο Βιβλιοθήκη, ενώ κάποια παλιά αρχοντικά θα αποσπάσουν την προσοχή σας και στο Μεσαίο Καρλόβασι. Πολλοί προτιμούν να κατεβαίνουν στο Λιμάνι και τον Ορμο για τον καφέ τους και τη βόλτα δίπλα στη θάλασσα· ακολουθήστε κι εσείς το παράδειγμά τους και μάλλον δεν θα χάσετε!
Γιατί «Καρλόβασι»;
Αρκετές είναι οι εκδοχές της προέλευσης της ονομασίας «Καρλόβασι», αν και καμία από αυτές δεν έχει φτάσει να θεωρείται ως επικρατέστερη των άλλων. Λόγω της εγγύτητας με τα μικρασιατικά παράλια, πολλοί τείνουν υπέρ της άποψης πως προέρχεται από τις τουρκικές λέξεις «καρλί-οβασί», που σημαίνει χιονισμένος κάμπος, ωστόσο οι αντιρρήσεις είναι αρκετές. Ο λόγος, προφανής: η Σάμος σπάνια καλύπτεται από χιόνι, πόσω μάλλον στις πεδινές περιοχές της, όπως είναι το Καρλόβασι. Μια άλλη εκδοχή αναφέρει πως η πρώτη ονομασία του οικισμού ήταν «Καριόβα», που σημαίνει «ικαριώτικη αποικία», ενώ μια τρίτη σκέψη, από τον Νικόλαο Δημητρίου, υποστηρίζει πως η πόλη χρωστάει το όνομά της στο επίθετο «Καρλόβας».
Καταρράκτες στο ποτάμι
Καταρράκτες στη Σάμο; Απίστευτο κι όμως αληθινό! Τι κι αν δεν είναι ευρύτερα γνωστοί; Οι Σαμιώτες αλλά και όσοι ?και είναι πολλοί? αγαπούν το νησί του Πυθαγόρα, ξέρουν καλά πως ένα τσιγάρο δρόμος μακριά από το Καρλόβασι κρύβεται ένα «μυστικό» της φύσης που αποκαλύπτεται μονάχα σε όσους είναι πραγματικά αποφασισμένοι να το ανακαλύψουν. Εδώ το μυστικό πρέπει να το κερδίσεις, πρέπει να κουραστείς και να βρέξεις... πόδια για να γίνει δικό σου. Ετσι πρέπει, άλλωστε, να είναι τα «μυστικά», έτσι δεν είναι;
Φεύγοντας, λοιπόν, από το Καρλόβασι, κατευθυνθείτε προς την περιοχή Ποτάμι, προς το δυτικό μέρος της Σάμου. Καθώς πηγαίνετε, θα συναντήσετε και την ομώνυμη βοτσαλωτή παραλία, με μια «γλώσσα» άμμου να μπαίνει μέσα στη θάλασσα σχηματίζοντας ένα όμορφο παιχνίδι της φύσης, ενώ στον λόφο πάνω από την παραλία θα δείτε το όμορφο, όσο και πρωτότυπο αρχιτεκτονικά, εκκλησάκι του Αγίου Ιωάννη.
Σ' αυτό το σημείο, λοιπόν, περίπου 3 χλμ. μακριά πια από το Καρλόβασι, θα κάνετε αριστερά και θα ακολουθήσετε πεζή το μονοπάτι που θα σας οδηγήσει μέσα στο δάσος. Μην κάνετε το λάθος να ακολουθήσετε το δρόμο με το αυτοκίνητό σας, γιατί σε λίγα μέτρα θα χρειαστεί να γυρίσετε -ο δρόμος στενεύει πάρα πολύ- και, πιστεψτε μας, δεν είναι και το ευκολότερο πράγμα του κόσμου. Η διαδρομή μήκους περίπου 1,5 χιλιόμετρου μέσα στη πυκνή βλάστηση θα σας φέρει στον μικρό ναό της Μεταμόρφωσης, την πιο παλιά εκκλησία στη Σάμο. Το εκκλησάκι αυτό απεικονίζει με εύγλωττο τρόπο τη βυζαντινή κληρονομιά της Σάμου, μαρτυρώντας παράλληλα και το σύντομο πέρασμα των γεβνοβέζων κατακτητών από το νησί του Πυθαγόρα.
Η φυσική ομορφιά της περιοχής εδώ δύσκολα περιγράφεται με λόγια, ίσως να μην αρκούν και οι χίλιες λέξεις που -σύμφωνα με τους Κινέζους- «χωράει» μια εικόνα: πανύψηλα δέντρα που σχεδόν κρύβουν τον ήλιο, απεριόριστη δροσιά ακόμα και στην καρδιά του καλοκαιριού και απίστευτα πλούσια βλάστηση δημιουργούν την αίσθηση πως δεν μπορεί, κάποιο θεϊκό χέρι θα έχει αγγίξει αυτό τον τόπο.
Λίγο μετά, λοιπόν, την εκκλησία της Μεταμόρφωσης, στο αριστερό σας χέρι θα δείτε ξύλινα σκαλοπάτια στην πλαγιά του βουνού: ακολουθήστε τα, ανεβείτε μέχρι την κορυφή και θα βγείτε σε ένα ξέφωτο με εκπληκτική θέα στις κατάφυτες πλαγιές των γύρω λόφων. Από εδώ θα δείτε τον πρώτο καταρράκτη, όμως, αυτό είναι μόνο η αρχή.
Για να φτάσετε στον δεύτερο -και μεγαλύτερο- θα πρέπει να το... λέει η καρδούλα σας! Θα πρέπει να μπείτε μέσα στη λιμνούλα που σχηματίζουν τα νερά -φροντίστε λοιπόν να είστε κατάλληλα ντυμένοι και εφοδιασμένοι με μαγιό και τα συναφή- και να κολυμπήσετε γύρω στα 50 μέτρα. Αν κουραστείτε, σκεφτείτε πως το θέαμα του καταρράκτη θα σας αποζημιώσει και με το παραπάνω: τα νερά του καταρράκτη πέφτουν ορμητικά από ύψος περίπου πέντε μέτρων και σε συνδυασμό με το καταπράσινο περιβάλλον δημιουργούν ένα απόλυτα εξωτικό σκηνικό!
Τα Ταμπάκικα
Η εποχή της οικονομικής ακμής της Σάμου εκτείνεται κατά τον 19ο και τις αρχές του 20ού αιώνα. Η βάση της ευημερίας της ήταν η πλούσια δραστηριότητα των ναυτικών και των εμπόρων· οι τελευταίοι είχαν την τύχη να διαχειρίζονται πρώτης ποιότητας καπνό από το Βαθύ και σολοδέρματα που επεξεργάζονταν τα άφθονα ταμπάκικα στο Καρλόβασι. Στη Ρίβα του Καρλοβάσου έφτασαν να λειτουργούν τότε έως και 50 βυρσοδεψεία, που χρησιμοποιούσαν ως κινητήρια δύναμη τον ατμό και έπειτα τον ηλεκτρισμό και το πετρέλαιο. Καθώς οι αγορές άρχισαν να αλλάζουν και η περαιτέρω ανάπτυξη της βιομηχανίας έθετε συνεχώς νέα στάνταρ, τα ταμπάκικα του Καρλοβάσου έφτασαν σε σημείο που δεν μπορούσαν πια να ανταγωνιστούν τους διεθνείς «συναδέλφους», με αποτέλεσμα την πτώση της παραγωγής και των εξαγωγών. Σήμερα, έχουν απομείνει αρκετά απομεινάρια από τα παλιά βυρσοδεψεία στην περιοχή, «ενθύμια» μιας άλλης εποχής, ενώ στο Μουσείο Βυρσοδεψίας στο Καρλόβασι απεικονίζεται όλη η τοπική παράδοση και η εμπειρία στην παραγωγή και την κατεργασία δέρματος, μέσω έκθεσης δερμάτων, μηχανημάτων καθώς και οπτικοακουστικού υλικού (ανοιχτό Τρίτη - Σάββατο, 09:00-13:00, τηλ.: 22730 79137, https://karlovasi.wordpress.com/tabakiko/ ).
